De metaforische konijntjes van Ruben Smit

Onlangs was de Nederlandse natuurfilm ‘De nieuwe wildernis’ een bioscooptopper. Dat succes is geen toeval, mede door de sterke beelden van Ruben Smit. Hij is al jaren lang een Nederlandse autoriteit op het gebied van sfeervolle natuurfoto’s. Gelukkig heeft hij een prachtig boek geschreven, waarvan ik enorm veel geleerd heb. Er is een voorbeeld wat me bijzonder aansprak, nog steeds kan ik me de anekdote me levendig herinneren. Deze blog gaat over mijn interpretatie van die anekdote.

“Toen ik veertien jaar oud was, toonde ik mijn familie vol trots een zelf afgedrukte foto van een beukenlaan. De liggende foto toonde een zwart-witbeeld van een laan die genomen was met een standaardlens, waarbij je als kijker door een laan werd geleid via eindeloos veel dikke beukenstammen. Als een van de eersten kreeg een oom van mij de foto onder ogen. Mijn oom was geen geweldige fotograaf. Hij keek ernaar en sprak de magische woorden: ’Een mooie foto maar wat ik mis, is een konijntje.’ Op dat moment zakte ik door de grond. Ik durfde de rest van de familie de foto niet meer te laten zien.[…]”

Uit: Natuurfotografie in de praktijk, nederlandse landschappen; van Ruben Smit, pagina 44

Het onderwerp is ‘blikgeleiding’, het zijn details die de kijker opvallen. Met andere woorden, het is een klein deel van de foto dat een groot impact heeft.

Van het bovenstaande boekfragment heb ik twee dingen geleerd:

• Voorzie een foto van details. Kijkers houden van details. 
• Details kunnen de sfeer en beleving van een foto bepalen.

Deze twee punten pleiten voor een alternatieve zienswijze en dus werkwijze. De details vormen niet het sluitstuk van een foto, maar vormen de basis. Waarom? Details geven de afbeelding karakter. 

 

Soms ben ik tijdens het fotograferen ‘lekker bezig’, maar de foto’s blijven steken tot karakterloze ideetjes. Op zo’n moment vraag ik me af wat een konijntje zou kunnen zijn, waarbij 'het konijntje' een metafoor is voor toegevoegde waarde. Zonder dat onderscheidende element, kan ik niet tevreden naar huis terug keren.  

Voorbeelden van details met toegevoegde waarde

Grauwe ganzen bij zonsondergang.
EXIF: 500mm, 1/2500ste, f/8 en ISO400

Dieren spreken aan, of het nu konijntjes zijn, of grauwe ganzen. De aanwezigheid van de ganzen geeft de foto diepte. Zonder de ganzen zou de spanning ontbreken. Wat zou de invloed op de foto zijn als het er maar eentje was? Of juist een groep van vijftien?

Insect met schaduwspel.
EXIF: 100mm macro, 1/320ste, f/3.5, ISO800, uit de hand

Als het achterlijf van het insect voor het blad zat, dan was de foto een obligate waarneming. Door gebruik te maken van een beetje schaduw krijgt de foto ineens meer zeggingskracht. De schaduwlijnen prikkelen mijn fantasie, het geeft de foto iets eigens.

[zijspoor] Door een tweede blad heeft het groen van de rechtse achtergrond een andere kleur dan de rest van de achtergrond. Hierdoor ontstaat meer diepte en het maakt de foto organischer.

Kluut met pasgeboren kuiken (<24 uur oud).
EXIF: 400mm, 1/800ste, f/10 en ISO200

Het ‘konijntje’ is hier veel subtieler aanwezig. Het is namelijk de houding van het kuiken. Omdat hij tegen de moeder aan leunt, lijkt er een diepe moeder/kind band te ontstaan (een antropomorfisme). 

Scholekster in een typisch Hollands landschap.
EXIF: 400mm, 1/2000ste, f/8 en ISO200

Wederom een subtiel ‘konijntje’. Het is namelijk het silhouette van de molen op de achtergrond. Normaal zou de blik eerder op alleen de scholekster vallen, maar nu is het oog eerder geneigd om de foto beter te bekijken. Dat effect wordt versterkt door de onregelmatigheid van de plaatsing van de paaltjes.

Analyse van de voorspelde kijkrichting.

Nieuwe Robbengat, Groningen.
EXIF: 16mm, 33sec, f/11, ISO200, statief en B+W 10-stops ND-filter

Deze foto bevat enkele slordigheden. Een steen op de voorgrond onderbreekt het strakke wateroppervlak, ook zijn er twee rietstengels zichtbaar. Maar leveren die imperfecties daadwerkelijk een negatieve bijdrage aan de foto? In mijn ogen niet. Ten eerste geeft de steen een bepaalde diepteschaal in de foto (net zoals de grauwe ganzen van het eerste voorbeeld). Door de ‘slordige’ rietstengels lijkt de foto authentieker, waardoor je als kijker gemakkelijker voorbij gaat aan het feit dat:

• De sluitertijd van maar liefst 33 seconden de weergave van het water en de lucht behoorlijk veranderd.
• De foto toch wel een beetje hulp van Lightroom heeft gekregen.  

Ik houd van de kleur blauw!

Wijlen Barkley met zijn hondenspeeltje.
EXIF: 165mm, 1/180ste, f/4.5 en ISO400

Als afsluiter een klassiek ‘konijntje’ in de foto. Namelijk het hondenspeeltje. Procentueel is het maar een klein deel van de foto, toch geeft het de foto een andere betekenis. Zonder het balletje is de foto ‘zomaar’ genomen. Door de aanwezigheid van het balletje, geeft een interactie met de baas, zonder dat de baas op de foto staat. Dit versterkt het beeld wat mensen over honden hebben: speels, trouw en vrolijk. Hierdoor krijgt de foto letterlijk ‘meer karakter.

Conclusie

Hopelijk spreekt de anekdote jullie aan en heb ik het belang van details kunnen benadrukken.

Mijn advies voor fotograferen: blijf je afvragen wat het konijntje in jouw opnames is. Bij gebrek aan een finishing touch of intrigerend detail, voeg slechts één konijntje toe, geen konijnenheuvel.